Cổng tam quan. Ảnh: Internet
Theo con đường hai bên cây cối được cắt tỉa khéo léo dẫn vào văn miếu, qua cổng tam quan đồ sộ, du khách sẽ nhìn thấy cây gạo cổ thụ hơn hai trăm năm tuổi in bóng dưới hồ nước xanh mát. Bên cạnh vẻ trang nghiêm, tĩnh mịch của những tòa nhà cổ kính là một hồ nước rất rộng được thả sen. Vào mùa hè, nhiều người thích đến đây để đứng trên chiếc cầu cong duyên dáng, ngắm sen nở rộ hồng rực cả mặt nước, hít hà hương thơm thoang thoảng trong bầu không khí trong lành. Tương truyền, cây gạo cổ thụ bên hồ được trồng vào năm Cảnh Thịnh thứ 9 (1801). Hai bên tả, hữu trước dãy điện thờ chính là lầu chuông Đồng, trống Đại được thiết kế theo phong cách kiến trúc truyền thống với hai tầng tám mái bằng gỗ lim giản dị mà đẹp mắt. Chuông Đồng nặng hơn một tấn, cao 1,5m. Trống Đại có đường kính miệng 1,5m, dài gần 2m.
Cây gạo cổ thụ. Ảnh: Internet
Từ giữa thế kỷ thứ XV, với chủ trương mở mang việc học hành và đào tạo nho sĩ, quan lại… nhà Lê đã cho xây dựng một loạt những trường quốc lập, trong đó có văn miếu Mao Điền. Đằng sau văn miếu là trường thi Hương. Quy mô cả hai công trình rộng tới 3,6ha. Văn miếu xây dựng theo hướng nam gồm các hạng mục: nhà bái đường, hậu cung mỗi tòa bảy gian xây theo kiểu chữ Nhị, gác khuê văn, gác chuông, gác khánh, đài nghiên, tháp bút… Điện thờ chính bao gồm hai tòa nhà lớn bảy gian có mái cong vút, chạm trổ hình rồng, phượng sánh đôi. Nhà trong thờ Khổng Tử. Nhà ngoài là nơi tụ hội bái lễ của các bậc quan trường học giả. Hai bên là hai dãy nhà năm gian đối diện nhau, do nằm ở hai hướng đông và tây nên người dân nơi đây vẫn quen gọi là Đông vu, Tây vu. Theo chân hướng dẫn viên, khách tham quan sẽ được nghe giới thiệu về hai di vật cổ nhất của văn miếu Mao Điền là chiếc lư hương bằng đá trên bàn thờ công đồng và chiếc khánh đá từ thời Tây Sơn. Chiếc khánh đá trải qua năm tháng đã bị mẻ một bên tai nhưng có âm thanh trong trẻo và lạ tai. Đặc biệt hơn, khánh khi bị đánh ba tiếng liên tiếp sẽ phát ra ba âm thanh khác nhau. Phía trong hậu cung của văn miếu là nơi thờ chín bài vị của các danh nhân Nguyễn Trãi, Chu Văn An, Mạc Đỉnh Chi, trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, danh sĩ Phạm Sư Mạnh, nhà toán học Vũ Hữu, danh y Tuệ Tĩnh, nữ tiến sĩ đầu tiên của nước ta là bà Nguyễn Thị Duệ. Các hạng mục đều được quy hoạch cân đối và đẹp mắt.
Sách sử kể lại rằng ngày xưa việc tế lễ và học tập diễn ra rất đông vui. Hằng năm vào ngày đầu tháng Hai và ngày đầu tháng Tám, trấn Hải Dương tổ chức lễ tế Khổng Tử, các quan đầu trấn, đầu phủ cùng cử nhân, tiến sĩ về làm lễ trọng thể, nêu cao truyền thống hiếu học và tôn sư, trọng đạo. Ngày nay, với những lầu gác đã rêu phong, du khách vẫn hình dung được vẻ trang trọng của nơi đại diện cho nền nho học một thời.
Bài: Văn Thành – Theo: DNSGCT
