Vào mùa mưa, cả đám trẻ con xóm bãi kéo nhau ra những con mương đồng làng thả vó tép. Những cái vó nhỏ xíu, với tấm vải màn được buộc khéo léo với khung bằng thanh tre. Đơn giản vậy thôi nhưng lại là dụng cụ hữu hiệu để bắt tôm, bắt tép. Mồi để nhử tép phải là cám được rang chín. Tôi hay ra ngoài bờ dậu hái thêm một ít lá cúc tần đem rang với cám, thính sẽ dậy mùi hơn. Xong đâu đấy, mấy chị em tôi háo hức đứa vác gậy, đứa mang vó, đứa cầm rổ rá hành quân đi cất vó.
Sau những trận mưa rào cuối hè là chúng tôi cất được nhiều tép nhất. Những con mương nước lặng, đùng đục là nơi được chọn. Có hôm trở trời, tôm tép còn nổi lờ lờ trên mặt nước, chỉ cần chịu khó một chút là đã có ngay mớ tép tươi. Những con tép nhảy tanh tách trong rá nhìn rất vui mắt.
Từ mớ tép mà chúng tôi cất được, mẹ cẩn thận nhặt từng cọng rong, hạt sạn lẫn. Tép được chọn làm mắm thường chỉ là những con tép riu, loại bé nhất trong các loại tép nhưng phải còn tươi. Tép sẽ được đãi đi đãi lại cho đến khi tép trắng hồng, trong suốt mới cho vào cối đá giã. Như vậy mắm mới nhuyễn, quánh dẻo và mắm khi chín cũng thơm hơn.
Làm mắm có hai công đoạn, giã mắm và rang thính. Sau đó đem trộn chúng lại với nhau rồi đem ủ. Thính được làm từ gạo, gạo càng thơm, càng dẻo thì mắm càng ngon. Khi rang thính phải đảo đều tay, để lửa không quá to mà cũng không được quá nhỏ chỉ vừa lom dom. Những hạt gạo vàng rộm trong chảo nở đều như những bông cau, khi chín tới đem ra giã thành thính.
Xong đâu đấy, mẹ chuẩn bị một cái hũ, cứ một lớp tép lại bỏ vào một lớp thính. Đến hết thì đem nút chặt bằng lá chuối khô để sát cạnh bếp đun. Mắm để cạnh bếp thì nhờ hơi nóng mắm nhanh chín.
Bọn trẻ con chúng tôi, suốt cả tháng trời cứ háo hức chờ lúc mẹ mở nút lá chuối. Khi ấy, ba gian nhà sẽ sực nức mùi vị ngọt ngào, thơm lạ lùng. Những buổi chiều đi học về, đói quá chạy ù vào bếp lấy bát cơm nguội ăn với mắm thì tuyệt hảo. Bữa cơm mùa đông, chỉ cần mẹ xới lưng cơm khói còn nghi ngút rồi rưới đều từng thìa mắm tươi hồng, đặc sánh thì tôi ăn chẳng biết no. Nhà nào sang hơn thì món mắm chưng thịt được xem là món ăn khoái khẩu. Chỉ cần một ít thịt ba chỉ băm nhỏ, một ít tiêu, ớt cho vào chưng, ăn với cơm nóng vào những ngày đông thì không thứ cao lương mỹ vị nào bằng.
Đi qua những mùa đông, nuôi dưỡng tuổi thơ tôi là những bát cơm mắm tép của mẹ. Nhiều lúc thoảng nghe những cơn gió lạnh tràn về lại thấy nhớ quá dáng mẹ bên bếp lửa bập bùng. Của ngon vật lạ, mâm cao cỗ đầy rồi cũng qua đi nhưng món mắm tép thì vẫn cứ vướng vất trong tiềm thức. Nhận ra rằng, dù đi bất cứ nơi nào thì quê hương vẫn để lại trong lòng mỗi người con những thứ hiện hữu thân thương nhất.
Theo BaoDatViet (Cộng đồng Việt) – Ngày 12/11/2010
