Buổi sáng, ghe xuồng lớn nhỏ cặp kè nối đuôi nhau san sát, giao lưu mua bán đủ các loại hàng nông- thủy sản đồng bằng. Trên những ghe xuồng dập dềnh lắc lư sông nước, bạn có thể “no” mắt với đủ các loại trái cây của Đồng bằng Nam Bộ. Bạn sẽ “bắt” được cái hương thơm thoang thoảng của các loại trái cây đặc sản được nuôi dưỡng từ phù sa sông mẹ Cửu Long. Hương vị ngọt ngào của măng cụt Thiện Mỹ, Tích Thiện, chôm chôm, long nhãn Phú Thành, Hòa Bình, chất béo ngậy thơm lừng của sầu riêng, mít nghệ Lục Sĩ Thành, Ngãi Tứ, chất ngọt thanh của bưởi, cam sành Tân Mỹ, Hựu Thành, Trà Côn… Đó đây, bao ghe xuồng bầu bí, bắp đậu, khoai củ, rau cải, dưa hấu, dừa… mùa nào của nấy, đầy ắp dưới khoang đợi chờ sang ghe, tiếp tục cuộc hành trình sông nước đến tay người tiêu thụ phương xa.
Trong khung cảnh sinh động, tất bật rộn ràng là những quán cà phê… xuồng nước đá, mì, hủ tiếu, bánh lọt, bánh mì… di động len lỏi, luồn lách quay trở tài tình, phục vụ tận nơi tận chỗ cho bà con lót dạ hay giải khát sớm trưa.
Từ khung cảnh sinh động của chợ nổi, hãy đến thăm thú vườn cây trái trên các cù lao Mây, Tân Qui. Đi dưới những tán lá xum xuê, mát rượi nghe hương thơm thoang thoảng các loại trái cây vào vụ: sầu riêng, xoài, nhãn… hòa lẫn vào khung cảnh êm đềm của một vùng quê thanh bình, yên ả, bao nhiêu âu lo, mệt nhọc như tan biến đi.
Trên sông Hậu của ĐBSCL, thiên nhiên ban tặng nhiều loài thủy sản phong phú như cá: bông lau, ba sa, lưỡi trâu, ngát, phèn, lẹp, cốc, chẽm, linh, chạch, cơm và tôm, tép… Thuở xưa, nơi đây nổi tiếng có con cá cháy, một loài cá ngon quý chỉ có ở khu vực từ vàm Trà Ôn đến vàm Tân Dinh thuộc Trà Ôn, Cầu Kè. Mùa cá cháy, chợ Trà Ôn tấp nập kẻ mua người bán, nhiều khách phương xa từ Mỹ Tho, Sài Gòn tìm về để thưởng thức hương vị của món ăn “độc nhất vô nhị” được chế biến từ con cá cháy, như: kho rim, nấu mẳn, làm mắm (vô hũ cải bắp thảo)… Tuy nhiên, từ các năm đầu thập niên 1960, loài cá cháy ở đây đã biến mất mà chưa rõ nguyên nhân. Người dân chỉ còn tiềm tàng trong ký ức câu ca dao “Trà Ôn cá cháy lạ kỳ. Kho rim, nấu mẳn món gì cũng ngon”.
Hoài niệm về con cá cháy với những món ăn tuyệt vời, nhưng bao lâu nay con cá, con tôm, con tép còn lại trên sông Hậu, sông Tiền vẫn là nguồn chế biến nhiều món ăn từ bình dị đến cao sang, cầu kỳ có mặt trong bữa cơm gia đình cho đến nhà hàng sang trọng như: cá lóc nướng trui, hấp bầu, cá trèn chiên giòn, cá rô mề kho tộ, chiên xù, canh chua cá bông lau, cá ngát, ba sa, cá chẽm chưng tương, cá cốc kho mẳm tôm càng xanh kho tàu, rang me, tép bạc ram nước cốt dừa,… thật là đa dạng. Ở đấy, xin được nói đến con cá linh. Từ tháng 7 âm lịch, cá linh đã có nhiều từ trên đầu nguồn sông Tiền, sông Hậu. Đầu mùa, cá linh còn nhỏ bằng đầu mút đũa, thịt mềm nên người ta ăn cả xương đầu (gọi là cá linh non). Đến tháng 9, 10 cá đã lớn cỡ bằng ngón tay người lớn, bụng no tròn nung núc mỡ, ăn béo ngậy nhưng xương hơi cứng. Cá linh được chế biến nhiều món: canh chua bông so đũa, kho lót mía, chiên giòn, kẹp nướng… Gần đây có món cá linh kho me sống cũng khá ngon cơm.
Cá linh được móc bỏ ruột rửa sạch để vào rổ cho ráo nước. Sau đó sắp vào nồi, chảo hay ơ đất. Đổ nước mắm sống cùng vài muỗng đường cát. Dùng đũa trộn đều cho thấm thịt cá, đổ nước lạnh xâm xấp con cá đem đặt lên bếp cho lửa ngọn cao. Khi nước sôi tim, thả vài lát ớt sừng trâu và 2-3 trái me sống. Khi nước sôi ùng ục thì cá đã chín nên bớt lửa xuống, nếm thử vừa miệng, mới rưới vài muỗng mỡ, rải tiêu xay lên trên, hành lá xắt nhỏ cỡ nửa chén ăn cơm rắc lên trên mặt lấy đũa trộn nhẹ, đều để không nát cá. Khi ăn để ơ cá trên bếp gas mini hay bếp cồn cho ngọn lửa liu riu.
Món cá linh kho me ăn kèm với rau sống. húng, tía tô, diếp cá, dưa leo… cùng với cơm trắng nóng hổi. Chất béo ngọt của cá, chất chua cay của me, ớt, tiêu, chất thơm nồng của hành quyện cùng hương rau, cơm dẻo ăn được hoài. Ở các cửa hàng ăn uống, cá linh kho me còn là món ăn với rau thơm, chuối chát, xoài sống băm nhuyễn kèm thêm bún cuốn với bánh tráng và được nhiều người ưa thích.
Ở cồn cát ngút ngàn trên sông Hậu – Trà Ôn còn có hến- con vật nhỏ bé nuôi sống bà con nghèo lam lũ. Hến là món ăn dân dã trong mâm cơm của người nghèo. Thịt hến xào giá, hẹ cuốn với bánh tráng chấm nước mắm ớt hay xào với sả băm nhuyễn thêm nước mắm muối, ớt tỏi tiêu, rau răm, ăn với cơm nóng… Bình dân nhất là ghé quán cóc bên đường gọi một dĩa hến hấp bằng chảo trên bếp, bốc hơi nghi ngút. Bóc nhẹ từng con chấm vào chén ốc mắm tỏi chanh ớt, thật thích thú làm sao!
Món ăn ở ĐBSCL thật phong phú. Đặc sản còn có những món ăn được chế biến từ những con vật có sẵn: rắn, rùa, chim, chuột,… Ở đây còn có nhiều loại đắng, ốc lác, ốc hương, ốc gạo… được chế biến thành các món: ốc luộc lá sả, ốc hấp lá hành, ốc nướng lá chanh, ốc hấp tiêu, ốc nhồi thịt,…
Bước sang tháng 7- 8 âm lịch, trời mưa dầm, nước ngập ruộng đồng. Con ốc lớn nhanh, óng vàng mướt rượt, vỏ trơn tru như được tắm nước mưa. Dầm mưa đi bắt ốc trên ruộng, ao chốc lát đã đầy thùng. Ốc đem về ngâm trong nước vo gạo nửa buổi cho nhả hết bùn đất. Muốn ăn nhanh đơn giản bỏ ốc vào nồi luộc, thêm vài cọng lá sả, ốc luộc lễ bằng cọng lá dừa khô vạt nhọn chấm với nước mắm sả ớt đặc kẹo, ngon khó tả. Cầu kỳ thì có món ốc lác hấp lá gừng.
Về ĐBSCL thưởng thức ẩm thực miền sông nước sẽ cảm nhận được tình làng chân chất, tình quê nồng nàn mà khi chia tay sau nhiều năm vẫn khó thể quên…
Theo báo Vĩnh Long – Ngày 29-7-2010
