Nỗi buồn “sleeping guide”

Chuyện của người đi “đón bạn”

Chuyến bay Vietnam Airlines VN939 từ Seoul (Hàn Quốc – HQ) đáp xuống sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất lúc 13g50 là chuyến đầu tiên trong ngày, rồi đến chuyến của hãng hàng không Korean KE 681 đáp lúc 22g30, và chuyến cuối là của hãng Asiana OZ 731 đáp xuống lúc 22g40. Có một “nhân vật” lúc nào cũng tất bật với tay phải cầm điện thoại reng liên hồi, tay trái cầm miếng bìa cứng có tên người đến, giơ cao, vẫy vẫy. Nếu ai gõ vào bảng thì chính là khách của anh ta. Sau đó, khách tập kết lại thành nhóm cho đủ rồi lên xe. Tính ra, trong ngày hôm đó, “nhân vật” này đón được 21 “bạn” (như lời anh này giải thích). Thật ra, anh ta là một HDV ngoại. HDV ngoại xuất hiện phổ biến trong các tour đưa khách HQ vào VN. Họ là những HDV từng sang VN nhiều lần, có vốn kiến thức nhất định về VN. Tuy nhiên, những HDV HQ này cũng cần sự trợ giúp từ một người dân bản xứ, và từ đó khái niệm “sleeping guide” ra đời. Không chỉ với khách HQ mà với du khách Nhật, Malaysia, Úc, Nga, Trung Quốc… đều xuất hiện tình trạng tương tự.

“Làm ăn” kín đáo hơn là các công ty tập trung cho thị trường khách Nhật. Họ vẫn để các HDV VN có thẻ đón khách cho hợp lệ, hướng dẫn tham quan, thanh toán tiền ăn, nhưng tiền khách sạn thì HDV VN chỉ xác nhận có sử dụng dịch vụ. Có thể nói, các công ty du lịch nước ngoài rất nhanh chân. Chẳng hạn, khi thị trường khách Nga chuẩn bị hướng đến VN, các công ty du lịch Nga đã mau chóng vào VN mở văn phòng đại diện (không phải chi nhánh vì không được phép tổ chức kinh doanh), hoạt động dưới trướng một công ty du lịch VN. Có khá nhiều hoạt động kiểu này, như Công ty D. trên đường Trần Hưng Đạo, Q.1, nổi tiếng về thị phần khách Nga; Công ty du lịch Q. trên đường Hùng Vương, Q.5, chuyên thị trường khách nói tiếng Hoa; Công ty T.I ở Q.1 “chiếm cứ” thị trường khách Nhật…

Hiện nay, dù là tour trong lãnh thổ VN, hoạt động dưới danh nghĩa công ty lữ hành VN, nhưng lại không phải là tour trọn gói của công ty lữ hành VN thực hiện. Công ty lữ hành VN thực chất chỉ cho mượn thương hiệu, chịu trách nhiệm đại diện đặt xe và đặt phòng khách sạn… Nói chung, “sleeping guide” mới là người chịu trách nhiệm hầu hết các công việc thuộc “vòng ngoài”, hưởng chi phí theo thỏa thuận giữa hai bên. Cụ thể, mỗi đầu khách HQ, công ty lữ hành VN thu phí từ 4 đến 6 USD. Tại TP.HCM, hiện có hơn 10 công ty lữ hành hoạt động theo dạng này.

Nỗi buồn “sân nhà”

Mới nghe, ai cũng tưởng “sleeping guide” sướng lắm, bởi lên xe chỉ việc ngồi, ngủ mà lại có gần 20 USD/ngày. Tuy nhiên, cầm được số tiền đó không phải dễ. Một “sleeping guide” lâu năm tâm sự: “Nhiều khi cũng buồn lắm! Mình nói được tiếng Hàn nhưng phải giấu, chỉ dùng tiếng Anh để giao tiếp với HDV HQ. HDV HQ rất sợ “sleeping guide” biết tiếng Hàn, giao tiếp được với khách, lúc đó khách sẽ tin tưởng HDV bản xứ hơn. Một số ít HDV nước ngoài cũng chịu bỏ công học hỏi, tìm hiểu, giới thiệu được cái hay, cái đẹp của VN, nhưng họ vẫn chỉ chăm chăm vào việc dẫn khách đến các điểm mua sắm, các điểm ăn chơi ngoài chương trình để kiếm hoa hồng”.

Một “sleeping guide” khác cho biết: “Đôi lúc có cảm giác như đang làm người sai vặt. Không ít HDV ngoại tỏ thái độ kẻ cả, trịch thượng với “sleeping guide”. Nhưng biết làm sao được, mình cũng vì miếng cơm manh áo!”.

Suy rộng ra, nỗi buồn của những “sleeping guide” nói trên không đáng gì so với nỗi buồn “sân nhà” của ngành du lịch VN. Theo quy định, khách nước ngoài vào VN phải được hướng dẫn bởi HDV quốc tịch VN được cấp thẻ của Sở VH-TT-DL. Những HDV này là kênh truyền bá hình ảnh đất nước, con người VN đến với bạn bè quốc tế một cách hữu hiệu. Vậy mà…

“Ma lực” thắng “nội lực”

Hàng loạt công ty lữ hành nước ngoài trực tiếp đặt phòng tại VN với số lượng khá nhiều và sau đó họ chuyển tiền về cho khách sạn thanh toán. Chưa hết, để tổ chức khép kín nhằm giảm thiểu chi phí, nhiều công ty du lịch nước ngoài đã mở không ít nhà hàng tại VN dưới danh nghĩa hợp tác để phục vụ các đoàn khách của họ.

Một “sleeping guide” cho biết: “Trung bình tour inbound (khách nước ngoài tham quan VN) do công ty VN tổ chức một cách chính quy sẽ lãi được từ 10% – 15% trên giá trọn gói, nhưng với cách làm “bán bảng hiệu”, công ty du lịch phía VN chỉ “gặm chút xí quách”, vì dịch vụ khách sạn đã chiếm khoảng 60% giá tour, chưa kể các dịch vụ khác như xe, ăn uống họ cũng tự điều hành. Phía VN chỉ điều HDV để đi… mua vé giúp tại các điểm tham quan”.

Theo ông Võ Anh Tài – Giám đốc Saigontourist, các công ty hoạt động chui như vậy nếu không quản lý được sẽ phát sinh nhiều tiêu cực. Đặc biệt, những công ty làm ăn chân chính sẽ bị thua thiệt vì cạnh tranh không lại, hình ảnh du lịch VN cũng sẽ bị ảnh hưởng. Giám đốc một hãng lữ hành lớn tại TP.HCM bức xúc: “Những hãng lữ hành trong nước kinh doanh bằng nội lực thì số lượng khách một năm không bằng một quý của các công ty “ma lực”, do các công ty đó mượn bảng hiệu, giảm được nhiều chi phí như thuế, bộ máy nhân sự, mặt bằng… Điều này không thật công bằng”.

Theo khoản 5, điều 28, Nghị định số 92/2007/NĐ-CP ban hành ngày 1/6/2007 về quyền và nghĩa vụ của văn phòng đại diện và người đứng đầu văn phòng đại diện: “Các văn phòng đại diện hoạt động như là một nhịp cầu giữa khách hàng và sản phẩm của công ty”. Trên thực tế, nhiều văn phòng đại diện lại hoạt động kinh doanh như một chi nhánh thực sự, và các HDV ngoại hoạt động kiểu này đã xuất hiện từ lâu. Điều này dẫn đến thất thoát một nguồn thu không nhỏ cho Nhà nước, chưa kể, những hoạt động đó còn gây nên cảnh bát nháo cho ngành du lịch VN.

Ngọc Vinh-Nguyên Hà