Qua đèo Le ăn gà luộc, uống nước chè

Đèo Le dài 6km, nằm trên tỉnh lộ 611, cách quốc lộ 1A khoảng hơn 20km về hướng Tây. Đây là địa danh khá nổi tiếng từ thời còn chiến tranh vì vị trí chiến lược của con đèo. Đọc Tuyển tập Khương Hữu Dụng mới biết vào năm 1946, nhà thơ từng dựng một quán nhỏ gọi là “quán lưng đèo” giữa lau lách mà thực đơn chắc chắn không thể thiếu món gà nuôi ở lưng đèo. Chủ quán kinh doanh theo cách của một nhà thơ: thơ của ông được dán ở hai đầu lên uống đèo, bên Trung Phước, bên Quế Sơn:

Từ nay đường bớt quạnh hiu / Lại qua có “Quán lưng đèo” nghỉ chân / Quà ăn vài món thanh tân / Chỗ ngồi đơn giảnmột sân cỏ rừng. Gà đèo Le nổi tiếng từ xưa đến nay. Thường là loại gà kiến
(gà trống tơ) cỡ vừa ăn. Gà nuôi trên đèo, quanh quẩn triền dốc kiếm ăn nên thịt rất chắc (nhưng không dai), thơm và ngon lạ lùng. Có nhà thơ khi nếm thử, thấy khoái khẩu nên cũng “cường ngôn” rằng: “Gà đèo Le ngon vì thấm đẫm cả chất rừng núi trung du”. Sinh thời, giáo sư Hoàng Châu Ký khi đã trên 80 tuổi, lần nào về quê (làng Trung Yên bên kia đèo) bậc thầy về tuồng đều dừng lại thưởng thức đặc sản đèo Le mà theo ông: “Món quê nhưng hương vị không nơi nào có được…”.

Lên tới đỉnh đèo Le, vượt qua một chặng đường khá dài, ai cũng có nhu cầu nghỉ ngơi, nên dừng lại bên hàng quán trên đỉnh đèo gọi một con gà. Trong khi chờ đợi chủ quán luộc gà, ra suối tắm một trận cho đã. Con suối nước chảy quanh năm mát rượi nên có tên là suối Mát, và các quán “chuyên trị” các món gà nằmdọc con suối này. Nước suối Mát chảy từ trên núi xuống, qua những lèn đá, nước mát lạnh. Được giũ sạch bụi đường, tâm hồn thư thái, bụngvừađói…quả làđúng lúc để tậnhưởngmóngà luộc vừa chín tới cùng nồi cháo gà đang bốc khói, thật không có gì sướng cho bằng!

Khách nhàn du có thể leo lên những tảng đá bằng phẳng như thạch bàn, bày gà ra lai rai với chút men nồng. Giữa gió núi mây rừng, ănmiếng gà luộc bóp muối tiêu, rau răm và một chút lá chanh, ôi sao mà ngon quá vậy! Xong bữa ăn, khách được chủ quán mời chén nước chè nấu bằng lá rừng, uống hạ nhiệt và dễ tiêu. Nên chi đã truyền miệng câu ca dao: